Ettirgen Fiiller - Oldurgan Fiiller

Tanım: Geçişli fiillere –r, -tır, -t ekleri getirildiğinde fiil geçişliliğini devam ettiriyorsa bu fiillere Ettirgen fiiller denir. Geçişsiz fiillere –r, -tır, -t ekleri getirildiğinde geçişli oluyorsa bu fiillere Oldurgan fiiller denir. Fiillere  -r, -tır, -t ekleri getirilerek yapılır.

1. Sonu sesli ve -r harfi ile biten fiillerden sonra -t eki getirilerek ettirgen yapılır.

bekle-t-ti           oku-t-tu            ara-t-tı              uyu-t-tu             söyle-t-ti           otur-t-tu

Beni bir saat beklettin.

Öğretmen öğrencilere kitap okutuyor.

Doktor hastayı yürüttü.

Not: Aşağıdaki fiiller kurallara uymaz.

ye-dir:

Annesi çocuğuna yemek yedirdi.

de-dir-t: Bütün askerlere paşam dedirtti.

2. -ır,-ir,-ur,-ür ekleri en az kullanılan eklerdir. 20 kadar fiilde kullanılır. Bu fiiller tek heceli ve sert ünsüzle (FıSTıKÇı ŞaHaP) biter ama kesin kuralları yoktur.

bit-ir iç-ir geç-ir düş-ür göç-ür piş-ir yat-ır

şiş-ir uç-ur kaç-ır vb.

Anne bebeğini yatağa yatıracak.

Ahmet ödevlerini bitirecek.

Polis hırsızı elinden kaçırdı.

3. Diğer fiillerde -dır, -dir, -dur, -dür (-tır, -tir, -tur, -tür) ekleri kullanılır.

sor-dur dik-tir aç-tır yak-tır yüz-dür çalış-tır al-dır

Ali herkesi güldürdü.

Arkadaşlar arabayı durdurdu.

Öğretmen pencereyi açtırdı.

Not: Aşağıdaki fiiller yukarıdaki kurallara uymaz.

kalk-                 kal-dır

gel-                  getir

git-                   göt-ür

gör-                  gös-ter

Kullanımı:

1. Ettirgen ve oldurgan fiillerde işi başkasına yaptırma anlamı vardır.

Kapıyı arkadaşına açtırdı.

Bütün bahçeyi öğrencilere temizletti.

2. Geçişsiz fiilleri geçişli hale getirir.

Geçişsiz fiiller Neyi, Kimi sorularına cevap vermez. Ama -dır, -dir, -dur, -dür (-tır, -tir, -tur, -tür), -t, -ır,-ir,-ur,-ür ekleri gelirse Neyi, Kimi sorularına cevap verir.

Çocuklar gülüyor.

Neyi gülüyor, kimi gülüyor? sorusunun cevabı yoktur.

Çocukları güldürdü.

Kimi güldürdü? - Çocukları güldürdü.

Paralar cebinden düşmüş.

Neyi düşmüş, kimi düşmüş? sorusunun cevabı yoktur.

Paraları cebinden düşürmüş.

Neyi düşürmüş? - Paraları.